EMİROĞULLARI AİLESİ, MÜDERRİS ALİ EFENDİ VE TÜRBESİ

Osmanlı hâkimiyetinden evvel Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi’ne hâkim olan Bayramoğulları Beyliği’ni kuran ve yöneten ailenin ortak adı Emiroğulları’dır. Beyliğin kurucusu Gazi Bayram Bey’in neslinden gelen yönetici beyler “emir” diye anılmış ve bu yüzden de eski belgelere aile Emiroğulları diye geçmiştir. Gazi Bayram Bey’den sonra sırasıyla Hacı Emir İbrahim Bey, Emir Süleyman Bey ve Hacı Emir Çelebi, bu küçük devleti yönetmişlerdir. Gazi Bayram Bey’in Trabzon Rum Devleti üzerine yaptığı akınlar, yer yer tarihi belgelere de konu olmuştur. Hacı Emir İbrahim Bey’in, beyliğin merkezini Ordu Eskipazar’a taşıması ve burada Cuma Camii eksenli bir vakıf külliye inşa etmesi de kayıtlara geçmiştir. Yine Emir Süleyman Bey’in 1397 yılı bahar aylarında Aksu Vadisi ile Giresun Kale şehrini fethetmesi, o günün Türk-İslam dünyasında büyük sevinç yaratmıştır. Bu olay, Doğu Karadeniz’de Trabzon Kalesi’nden sonra ikinci önemli istihkâmı olan Giresun’u kaybeden Trabzon Rum Devleti’nin küçülerek bir şehir devletine dönüşmesine neden olmuştur. Trabzon Rum Devleti’nin boşalttığı alanlara ise Türk oymakları yerleşmiştir. Böylece Karadeniz’in Türk vatanı haline gelmesi de kesinleşmiştir. 14. Yüzyılın başlarında kurulan bu beylik, 1427 yılında resmen Osmanlı’ya katılmıştır. Beyliğin kapsadığı mıntıka, Osmanlı idarî sistemi içinde Vilâyet-i Bayramlı ve Vilâyet-i Çepni diye iki ana üniteye ayrılarak yönetilmiştir.
Bayramoğulları Beyliği’ni yöneten bu ailenin akıbeti hakkında çok fazla bilgi yoktur. Şu kadar var ki, beylik ailesinden Emir Bey adlı şahsın Akkoyunlularla iş birliği yaparak 1473’te Tokat Baskınına katılması, Sultan Fatih tarafından ailenin bir kısmının sürgün edilmesine neden olmuştur. Kalan aile fertlerinin de imtiyazlı statüsüne son verilmiştir. İşte Müderris Ali Efendi de söz konusu sürgüne tabi olmayarak kalan aileye mensuptur. Tarihi kayıtların ve aile ileri gelenlerinin verdiği bilgiye göre Müderris Ali Efendi’nin babası Mehmed Emin Efendi, dedesi de Bekir Efendi’dir. 16 Nisan 1836 tarihli Osmanlı nüfus defterindeki bir kayda göre Müderris Ali Efendi, 1781 yılında Çayır köyünde dünyaya gelmiştir. Köyüne yakın bir medreseyi bitirdikten sonra İstanbul’da Mahmudiye Medresesi’ne kaydolmuştur. Burada tefsir, hadis, fıkıh ve akait tahsili yapmış; ayrıca belagat, Arapça ve Farsça gibi dil alanlarından da icazet almıştır. Bir ara Mısır’a giderek bilgilerini geliştirmiştir. Daha sonra memleketine dönmüş ve Bozat’ta bir medrese inşa ederek öğrenci yetiştirmeye başlamıştır. Bunun yanı sıra Bozat merkezde Eski Cami’de halka vaaz u nasihat görevinde bulunmuştur. Aile bireylerinin ve yakınlarının verdiği bilgiye göre 96 yaşında vefat etmiştir. Tefsir konusundaki birikimi ve kabiliyeti nedeniyle halk arasında Müfessir Ali Efendi diye şöhret olmuştur. Vefat edince, vasiyeti gereği Bozat Beldesi’nde Değirmenyanı Camisi’nin müezzinliği ilişiğine defnedilmiştir. Kabrinin bulunduğu caminin 2008 yılında yıkılıp, yerine Belediye binası yapılması üzerine, Çayır köyü mezarlığına nakledilmiştir. Buradaki kabri üzerine torunu Dr. Talip Emiroğlu tarafından 2024 yılında kesme taştan bir türbe inşa edilmiştir.
Yazılı eseri olmayan Ali Efendi’nin iki oğlu vardır. Bunlardan Mehmed Efendi 1811’de dünyaya gelmiş ve 8 Aralık 1839 yılında henüz 28 yaşındayken vefat etmiştir. Diğer oğlu Hasan Efendi 1816’da doğmuş, ancak vefat tarihi tespit edilememiştir. Mehmed Efendi’nin kayıtlara girmiş bir oğlu 1835 doğumlu Abdurrahman, diğer oğlu ise Hasan Efendi’dir. Hasan Efendi’nin Zeynep’ten doğma oğlu Mehmed (d. 1843), onun oğlu Talip ve onun oğlu da Ali Haydar’dır. İşte türbenin bânisi olan eğitimci Dr. Talip Emiroğlu da Ali Haydar’ın oğludur.
Müderris Ali Efendi Türbesi, daha önce kabri üzerine inşa edilmiş basit kâgir bir yapının tam olarak yıkılmasından sonra boşalan arsası üzerine inşa edilmiştir. Türbenin mimarisi, Mehmet Fatsa ve Köksal Özdemir’in önerileri doğrultusundan oluşturulmuştur. Taş ustaları Yener Yılmaz (Bulancak) ve Ubeyde Akceylan (Bayburt) tarafından da inşa işi gerçekleştirilmiştir. 2023 yılının 10 Kasım tarihinde yapımına başlanan türbe, 10 Ağustos 2024’te tamamlanmıştır.
(Kaynaklar: Başkanlık Osmanlı Arşivi, NFS. d, nr. 1045, s. 82 (29 Zilhicce 1251 / 16 Nisan 1836); www.turkiye.tr/nvi-alt-ust-soy-bilgisi-sorgulama; Cemil Emiroğlu, Talip oğlu, d. 1934-Çayır köyü; Haydar Aydemir, Mustafa oğlu d. 1937-Çayır köyü).
- FOR ENGLISH -
FAMILY OF EMIROGULLARI MUDERRIS ALI EFENDI AND HIS TOMB
The common name of the family that founded and ruled the Bayramoğulları Principality, which dominated the Central and Eastern Black Sea Region before the Ottoman rule, is Emiroğulları.
The ruling beys descended from Gazi Bayram Bey, the founder of the principality, were called "emirs" and therefore the family was referred to as Emiroğulları in old documents. After Gazi Bayram Bey, Hacı Emir İbrahim Bey, Emir Süleyman Bey and Hacı Emir Çelebi ruled this small state respectively. Gazi Bayram Bey’s raids on the Greek State of Trabzon have also been the subject of historical documents. It is also recorded that Hacı Emir İbrahim Bey moved the center of the principality to Ordu Eskipazar and built a
foundation complex centered on the Cuma Mosque. Emir Süleyman Bey’s conquest of the Aksu Valley and Giresun Kale in the spring of 1397 caused great joy in the Turkish-Islamic world of that day. This event caused the Trabzon Greek State, which lost Giresun, the second most important fortification in the Eastern Black Sea after Trabzon Castle, to shrink and turn into a city state. Turkish tribes
settled in the areas vacated by the Trabzon Greek State. Thus, it became certain that the Black Sea would become a Turkish homeland. Founded in the early 14th century, this principality officially joined the Ottoman Empire in 1427. The area covered by the principality was divided into two main units within the Ottoman administrative system: Vilâyet-i Bayramlı and Vilâyet-i Çepni.
There is not much information about the fate of this family that ruled the Bayramoğulları Principality. However, the fact that Emir Bey, a member of the beylik family, collaborated with the Akkoyunlu and participated in the Tokat Raid in 1473 led to the exile of a part of the family by Sultan Fatih. The privileged status of the remaining family members was also terminated. Mudarris Ali Efendi belonged to the family that was not subject to this exile. According to historical records and family elders, Mudarris Ali Efendi’s father was Mehmed Emin Efendi, and his grandfather was Bekir Efendi. According to a record dated April 16, 1836, in the Ottoman population book, Mudarris Ali Efendi was born in the village of Çayır in 1781. After graduating from a madrasah near his village, he enrolled in Mahmudiye Madrasah in Istanbul. Here, he studied tafsir, hadith, fiqh and aqa’idah; he also received icazat in languages such as eloquence, Arabic and Persian. For a while he traveled to Egypt to improve his knowledge. Then he returned to his hometown and built a madrasah in Bozat and started to train students. He also served as a preacher and advisor to the people at the Eski Mosque in the center of Bozat. According to the information given by his family members and relatives, he died at the age of 96. Due to his knowledge and ability in tafsir, he became famous among the people as Mufessir Ali Efendi. When he passed away, he was buried in the Değirmenyanı Mosque’s muezzin office in Bozat Town as per his will. When the mosque where his grave was located was demolished in 2008 and a municipality building was built in its place, it was transferred to the cemetery of Çayır village. His grandson Dr. Talip Emiroğlu built
a tomb made of cut stone on his grave here in 2024.
Ali Efendi, who had no written works, had two sons. Mehmed Efendi was born in 1811 and died on December 8, 1839, at the age of 28. His other son Hasan Efendi was born in 1816, but the date of his death could not be determined. Mehmed Efendi had one son, Abdurrahman, born in 1835, and another son, Hasan Efendi. Hasan Efendi’s son born to Zeynep was Mehmed (b. 1843), his son Talip and his son Ali Haydar. The educator Dr. Talip Emiroğlu, the founder of the mausoleum, is the son of Ali Haydar.
Müderris Ali Efendi Mausoleum was built on the vacated plot of land after the complete demolition of a simple stone structure that was previously built over his tomb. The architecture of the mausoleum was based on the suggestions of Mehmet Fatsa and Köksal Özdemir. The construction work was also carried out by stonemasons Yener Yılmaz (Bulancak) and Ubeyde Akceylan (Bayburt). On November 10, 2023, the construction of the mausoleum began, and it was completed on August 10, 2024.
(Sources: Presidency Ottoman Archive, NFS. d, nr. 1045, p. 82 (29 Zilhicce 1251 / April 16, 1836); www.turkiye.tr/nvi-alt-ust-soy-bilgisi-sorgulama; Cemil Emiroğlu, son of Talip, b. 1934-Çayır village; Haydar Aydemir, son of Mustafa, b. 1937-Çayır village).
Son Eklenenler
-
"21. Yüzyıl'da Eğitimin Geleceği" ve "Giresun Yöresinin Fetih ve İskân Süreci" Konulu Panel Yoğun Katılımla Gerçekleşti
-
Talip Emiroğlu ve Muzaffer Elmas'tan TFF Başkanı Hacıosmanoğlu'na Ziyaret
-
Hacı Güllü Emiroğlu’nun Anısına Lefkoşa’da Ücretsiz Kız Öğrenci Yurdu Açıldı
-
Hayırsever İş İnsanı Eğitimci Talip Emiroğlu'ndan Örnek Davranış!
-
Dr. Talip EMİROĞLU : ''Şimdiki Kuşak Ödenmiş Bedellerin Üzerinde Yaşıyor''